Zakaz prowadzenia pojazdów to jedna z najbardziej dotkliwych sankcji, jakie mogą zostać nałożone na osobę dopuszczającą się przestępstwa lub wykroczenia związanego z naruszeniem przepisów ruchu drogowego. Choć sąd może orzec wiele różnych środków karnych, w tym grzywny czy kary ograniczenia wolności, zakaz prowadzenia pojazdów stanowi jedno z najskuteczniejszych narzędzi prewencyjnych. Jego głównym celem jest uniemożliwienie sprawcy dalszego zagrażania innym uczestnikom ruchu drogowego. Zakaz ten odnosi się do określonych rodzajów pojazdów, a jego zakres i czas trwania zależy od rodzaju przewinienia, okoliczności sprawy oraz ewentualnych poprzednich wykroczeń sprawcy.

 

Zakaz prowadzenia pojazdów — na czym polega?

 

Zakaz prowadzenia pojazdów to środek karny, który polega na czasowym lub dożywotnim uniemożliwieniu sprawcy poruszania się wybranymi kategoriami pojazdów. Może on być stosowany wobec przestępstw i wykroczeń, a jego główna regulacja znajduje się w art. 42 Kodeksu karnego (k.k.) oraz art. 29 Kodeksu wykroczeń (k.w.). Środek ten stosowany jest obok innych kar, takich jak grzywny czy pozbawienie wolności, i ma na celu ochronę bezpieczeństwa na drogach poprzez eliminację sprawcy z ruchu drogowego na określony czas. Zakaz może być orzekany fakultatywnie lub obligatoryjnie, w zależności od charakteru czynu i wcześniejszych zachowań sprawcy.

 

W praktyce zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych sprowadza się do tego, że sprawca nie może prowadzić pojazdów, do których wymagane są odpowiednie uprawnienia. Zakaz obejmuje pojazdy mechaniczne, czyli takie, które są napędzane przez silnik – spalinowy, elektryczny lub inny. Do tej kategorii zaliczamy samochody osobowe, motocykle, ciężarówki, a także pojazdy rolnicze. Zakaz może dotyczyć wszystkich pojazdów mechanicznych, a w przypadku przestępstw związanych z nietrzeźwością, sąd może orzec również zakaz prowadzenia pojazdów w przypadku innych kategorii pojazdów, jak rowery czy skutery elektryczne.

 

Zakaz sądowy prowadzenia pojazdów – fakultatywność i obligatoryjność

 

W polskim systemie prawnym zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych może być orzekany fakultatywnie lub obligatoryjnie. Fakultatywność oznacza, że sąd ma możliwość, ale nie obowiązek, zastosowania tego środka. Sąd może orzec zakaz w sytuacjach, w których przewidują to przepisy prawa, ale okoliczności sprawy mogą wskazywać, że inna kara będzie bardziej odpowiednia. Fakultatywne stosowanie zakazu dotyczy przede wszystkim mniejszych wykroczeń, w których nie ma konieczności eliminowania sprawcy z ruchu drogowego na dłuższy czas.

 

Obligatoryjność zakazu oznacza, że sąd musi go orzec w określonych sytuacjach, najczęściej w przypadku przestępstw związanych z poważnym naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Takie przestępstwa to m.in. prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a § 1 k.k.), prowadzenie pojazdu pod wpływem środków odurzających, a także spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu innych uczestników ruchu (art. 177 § 2 k.k.).

 

W niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli sprawca wielokrotnie dopuścił się prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości, sąd może orzec dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów. Takie rozwiązanie przewiduje art. 42 § 4 k.k., który stanowi, że w przypadku wielokrotnego popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu, sąd orzeka zakaz dożywotni, z możliwością skrócenia go po upływie 15 lat, jeśli sprawca spełnia określone warunki.

 

Skuter elektryczny a zakaz prowadzenia pojazdów

 

Często pojawiają się wątpliwości dotyczące tego, czy zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmuje również skutery elektryczne. W doktrynie prawniczej przyjmuje się, że pojazd mechaniczny to pojazd napędzany przez silnik, bez względu na to, czy jest to silnik spalinowy, elektryczny czy innego rodzaju. Z tego względu skuter elektryczny, który posiada silnik, jest uznawany za pojazd mechaniczny, a tym samym objęty jest zakazem prowadzenia pojazdów mechanicznych.

 

Potwierdza to orzecznictwo sądowe, w tym wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2021 r. (sygnatura II KK 227/19), w którym stwierdzono, że jazda skuterem elektrycznym w stanie nietrzeźwości stanowi przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., a prowadzenie skutera pod wpływem alkoholu zawsze wiąże się z obligatoryjnym zakazem prowadzenia pojazdów na okres co najmniej 3 lat. W przypadku mniejszej ilości alkoholu we krwi (poniżej 0,5 promila) sprawca odpowiada za wykroczenie z art. 87 § 1 k.w., co skutkuje minimalnym zakazem na okres 6 miesięcy.

 

Rower a zakaz prowadzenia pojazdów

 

Inną kwestią, która często budzi wątpliwości, jest sytuacja, gdy zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych dotyczy rowerzystów. Zgodnie z definicją prawną, rower nie jest pojazdem mechanicznym, gdyż jego napęd opiera się na sile mięśni, a nie na silniku. Oznacza to, że zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych nie dotyczy rowerów.

 

Jednakże kierowanie rowerem pod wpływem alkoholu nadal jest wykroczeniem. Jeśli stężenie alkoholu we krwi rowerzysty przekroczy 0,5 promila, sprawca odpowie z art. 87 § 1a k.w., a w przypadku niższego stężenia alkoholu (od 0,2 do 0,5 promila) odpowiedzialność wynika z art. 87 § 2 k.w. W obu przypadkach sąd może orzec zakaz prowadzenia rowerów, jednak czas trwania tego zakazu będzie mniejszy (od 6 miesięcy do 3 lat) niż w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

 

Jak sprawdzić, czy obowiązuje zakaz prowadzenia pojazdów?

 

Sprawdzenie, czy nałożony został zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, jest stosunkowo proste i można to zrobić na kilka sposobów. Jednym z najłatwiejszych jest skorzystanie z aplikacji mObywatel, która umożliwia szybkie sprawdzenie stanu posiadanych uprawnień, w tym również informacji o ewentualnym zakazie. Wystarczy wpisać swoje dane oraz numer prawa jazdy, aby uzyskać informacje o nałożonym środku karnym.

 

Innym sposobem jest sprawdzenie akt sprawy w sądzie, który wydał orzeczenie o zakazie prowadzenia pojazdów. W aktach można znaleźć dokładne informacje na temat długości trwania zakazu, jego rodzaju oraz daty obowiązywania. Dla pełniejszych informacji można również skontaktować się z wydziałem komunikacji w starostwie, które prowadzi ewidencję uprawnień do kierowania pojazdami. Starostwa posiadają aktualne dane na temat wszelkich ograniczeń dotyczących prawa jazdy.

 

Od kiedy obowiązuje zakaz prowadzenia pojazdów?

 

Kwestia, od kiedy zaczyna się liczyć okres zakazu prowadzenia pojazdów, jest precyzyjnie uregulowana w polskim prawie. Zgodnie z art. 63 § 4 k.k., okres ten zaczyna się liczyć od momentu uprawomocnienia się wyroku sądu. Oznacza to, że zakaz wchodzi w życie, gdy wyrok staje się prawomocny, co ma miejsce po upływie terminu na złożenie apelacji lub po wydaniu wyroku przez sąd II instancji.

 

Jeśli prawo jazdy zostało wcześniej zatrzymane przez policję lub prokuraturę w toku postępowania, okres ten również wlicza się do czasu trwania zakazu.

 

ADWOKAT WARSZAWA

696599733

w nagłych przypadkach (zatrzymania/przesłuchania): całodobowo